Yazan Muammer KARABULUT
Anadolu’daki işgale karşı çoğunluğu Türk Ortodoks olan Hristiyanların Milli Mücadeleye katılmaları ile henüz Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmadan önce 1 Mayıs 1921 yılında, “Müstakil Türk Ortodoks Kilisesi” kurulmasına karar verildi. Kuruluşa ilişkin yasa çalışması 28 Aralık 1921’de dönemin Adalet Bakanı Manisa Milletvekili Refik Şevket İNCE tarafından İstanbul’da Tevhid-i Efkar adlı gazetede yayınlandı. Nihayet 21 Eylül 1922 yılında Kayseri’de “Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi” kuruldu.
Hristiyan Ortodoks Kiliseleri kuruluşlarından itibaren otosefal(*) yani bağımsızdır. Eğer bağımsızlık mücadelesi veriliyorsa, bir ulus devleti kuruyorsa Ortodoks Kilisesi bağımsız olmak zorundadır. Zaten Ortodoks Kiliselerin karakterinde bağımsızlık vardır. İstanbul’daki Fener Kilisesi’nin evrensel kilise masalı ile yıllardır ayakta tutulmaya çalışılmasının asıl nedeni de budur.
Türkiye’nin hiçbir konuda bağımsız olmasını istemeyen karşı güçler doğal olarak, Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi’nin varlığını ve güçlenmesini kabul etmediler. Çünkü dini siyasetin emrine veren odaklar yani işgal güçleri her zaman Fener Rum Kilisesi’nin koluna girerek varlığını devam ettirmesini sağlamışlardır.
Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi Patriği Papa Eftim’in ifadesiyle, “Buna hiç şüphe yoktur. Anadolu’da hiçbir Hristiyan yoktur ki, şu umumi felaketin kendilerine ait kısmının yegane müsebbihi, İstanbul Patrikhanesi’nin olduğuna kanaat getirmemiş olsun.”
(*)Otosefal; Hristiyan Ortodoksların Kiliseleri, kendilerine ait seçilmişler tarafından yönetilir. Kilise kendi başpiskoposunu, metropolitini ve patriğini seçer. Otosefal Kiliseler tamamen bağımsız ve ulusal kiliselerdir.
